Rechtsbijstandsverzekering

Onlangs vroeg de Hoge Raad aan het Europees Hof van Justitie of de polisvoorwaarden van DAS Rechtsbijstand in strijd zijn met het Europees Recht. In die voorwaarden stelt DAS dat de verzekerde geen recht heeft om zelf uit te kiezen door welke jurist of advocaat hij zich gedurende een procedure laat bijstaan. Geen recht op vrije advocaatkeuze dus bij een DAS rechtsbijstandsverzekering in natura. 

In een baanbrekende uitspraak van 7 november 2013 geeft het Hof antwoord op deze vraag: de polisvoorwaarden zijn in strijd met Richtlijn 87/344/EEG van de Raad van 22 juni 1987 tot coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende de rechtsbijstandverzekering en het daarmee corresponderende art. 4:67 lid 1 Wet op het financieel toezicht.

Volgens het Hof heeft de rechtsbijstand verzekerde weldegelijk recht om zelf uit te kiezen door welke advocaat of rechtsbijstandverlener hij zich gedurende een juridische procedure laat vertegenwoordigen. De verzekerde hoeft derhalve geen genoegen te nemen met een juridisch medewerker van DAS (een inhouse lawyer) zelf, maar mag zelf gaan shoppen, bijvoorbeeld voor een advocaat in de buurt.  

Vrije advocaatkeuze

Voorwaarde is dat er een gerechtelijke of administratieve procedure dient te worden gevoerd waarin de belangen van de verzekerde moeten worden behartigd, vertegenwoordigd of verdedigd. De rechtsbijstandsverzekeraars, zoals DAS, ARAG, SRK of Achmea, mogen in hun polisvoorwaarden voorts geen maximum stellen aan het uurtarief van deze buitenkantoorse raadsman. Wel mogen ze een maximum stellen aan de kosten voor de gehele zaak.  

De vrije advocaatkeuze is er volgens de uitspraak ook indien er geen verplichte procesvertegenwoordiging bestaat. Hierbij moet men denken (niet limitatief) aan zaken in eerste aanleg bij de Kantonrechter zoals arbeidsrechtelijke procedures en kwesties van aansprakelijkheid en verzekering, alsook bepaalde bestuursrechtelijke aangelegenheden. Ook maakt het geen verschil of men zich door een jurist of een advocaat beoogt te laten bijstaan: er wordt met andere woorden geen onderscheid gemaakt naar het soort rechtshulpverlener.

Aanleiding voor de vragen van de Hoge Raad was een kennelijk onredelijk ontslagzaak (derhalve zonder procesmonopolie) waarin een (bij DAS) verzekerde met behulp van een door hem zelf gekozen advocaat een schadevergoeding van zijn voormalige werkgever wilde vorderen. DAS weigerde het verzoek en wilde de rechtzoekende werknemer door een eigen juridisch medewerker laten bijstaan.

Vanwege de potentieel grote impact op de kosten van een rechtsbijstandsverzekering in Nederland, wilde de Hoge Raad over deze (tamelijk dogmatische) kwestie, in plaats van zelf direct een uitspraak te doen, eerst het Hof van Justitie raadplegen middels prejudiciële vragen.  

Polisvoorwaarden aanpassen

Gevolgen van de uitspraak van 7 november 2013 zijn dat rechtsbijstandsverzekeraars hun polisvoorwaarden moeten aanpassen. Die zijn op dit moment op dit punt strijdig met de wet. Het Hof schaart zich aldus duidelijk achter de verzekerden: zij krijgen (meer) keuzevrijheid.  Tempus omnia revelat : de tijd zal leren of de kosten van verzekerde juridische bijstand daadwerkelijk omhoog gaan.

Zolang externe juristen en advocaten akkoord gaan met de door de verzekeraars geboden redelijke vergoedingen zal betaalbare juridische hulp niet in het gedrang komen, de premie niet (veel) hoger worden en zal toegang tot het recht in zijn algemeenheid niet aanzienlijk worden verminderd. 

Deze ontwikkeling is daarentegen juist wenselijk voor verzekerden die thans op basis van hun verzekering op zoek kunnen gaan naar kwalitatief hoogstaande rechtshulp in de buurt. Dat voorkomt teleurstellingen vanwege niet waargemaakte verwachtingen of onacceptabele situaties als een afwijzende houding jegens de cliënt of het laten verlopen van termijnen. Bovendien zijn externe bureaus door hun geringere omvang vaak flexibeler, responsiever en niet gebonden aan allerlei ingewikkelde protocollen. 

Ook ons kantoor is in dit kader bereid om op basis van heldere afspraken en tegen een redelijke vergoeding samen te werken met rechtsbijstandsverzekeraars.