Deze blog is een transcript van een live radio 3FM interview dat mr. Mauritz Kop op maandag 6 juli 2020 bij BNN/VARA gaf over muziekrechten en President Donald Trump. Dit naar aanleiding van bekende artiesten als Adele, de Rolling Stones, Tom Petty en Neil Young, die niet willen dat de Amerikaanse president hun muziek gebruikt in zijn verkiezingscampagne. Een succesvol verbod is mogelijk via een uitzondering op de Ascap/BMI "Political Entities License". Uitleg over muziekrechten, licenties en publiek domein in Europa en de Verenigde Staten. Ook aandacht voor IP en artificiële intelligentie.

Wat zijn muziekrechten eigenlijk?

Muziekrechten zijn een verschijningsvorm van intellectuele eigendomsrechten. Muziekrechten worden beschreven in de Auteurswet en de Wet naburige rechten. Zoals rechten van een componist, tekstdichter, uitvoerend muzikant en audioproducent. Zie het als een regenboog van rechtenlagen waarbij elke kleur symbool staat voor een bepaald soort recht, afhankelijk van iemands rol bij het ontstaan van een compositie, lyrics en de audiomaster. In het muziekrecht gaat het vaak over licenties, om toestemming krijgen voor muziekgebruik.

Belangrijker nog, wat kun je ermee?

Deze rechten geven de eigenaar het exploitatierecht, het recht om gebruik door een ander te verbieden en het recht om op te treden tegen derden die het zonder toestemming gebruiken. Auteurs hebben dus een vergoedingsrecht en een verbodsrecht.

Hoe krijg je die rechten? Moet je daarvoor muziek uitbrengen?

Nee, dan verlies je ze juist vaak, met name als je een onevenwichtig contract tekent. Auteursrechten ontstaan vanzelf, als je iets origineels maakt waarbij je creatief bent geweest. Het gaat om een minimum aan creatieve handelingen en originaliteit.

Zit er een leeftijd aan? Stel een artiest zou muziek maken en is 16 jaar? Gaat het dan naar hem/haar of de ouders?

Er zit geen leeftijd aan, wel moet je 18 jaar oud zijn om een muziekcontract rechtsgeldig te kunnen ondertekenen. Anders moeten ouders tekenen als wettelijk vertegenwoordigers. Daarnaast moet je een mens zijn en geen machine. Een slimme robot die muziek produceert krijgt geen auteursrechten. Die muziek komt direct in het publiek domein. Dat onderwerp sluit aan op mijn onderzoeksopdracht aan Stanford University in Silicon Valley, Californië. Dit onderzoek heeft ook met IP te maken en zoekt naar een optimaal innovatieklimaat in zowel Europa als de VS waarbij de maatschappelijke impact van transformatieve technologie zoals AI, quantum computing, blockchain en VR in balans wordt gebracht, met respect voor onze grondrechten en democratische waarden. Ik focus me daarbij op 3 sectoren: Pharma, Voeding en Entertainment, Media en Kunst. Allemaal 1e levensbehoeftes dus! Onderzoeksoutput gaat in de vorm van gepubliceerde artikelen direct naar Brussel en Washington, zodat politici en wetgevers een breder scala aan effectieve beleidsmogelijkheden voorgeschoteld krijgen om uit te kiezen.

Hoe bepaal je wie er eigenaar is van deze rechten?

Door de feitelijke situatie in de studio en door gebruik van muziekcontracten. Als je met een aantal muzikanten in de studio zit kun je het beste een split-sheet gebruiken om direct vast te leggen wie welke rechten bij Buma en Sena mag registreren op het liedje. Dat voorkomt misverstanden achteraf.

Als ik bijvoorbeeld ergens een 1 woord of 1 rifje op de gitaar heb ingespeeld heb ik dan net zo veel ‘muziekrechten’ als de zanger die in het hele liedje te horen is?

De rechten ontstaan vanzelf op het moment dat u creatieve handelingen uitvoert. U heeft als componist en als tekstdichter auteursrechten die u bij Buma kunt opgeven als u staat ingeschreven. Ook heeft u als uitvoerend muzikant, gitarist, Sena rechten. De zanger heeft ook Sena rechten als performer op de master. Indien u een zeer klein aandeel heeft kunt u in de portals van Sena en Buma of in de split sheet aangeven dat u bijvoorbeeld 10% krijgt en iemand anders 90%. Dat zou eerlijker en rechtvaardiger kunnen zijn.

Dan naar Donald Trump die laat dus liedjes horen tijdens zijn politieke rally’s. Maar mag hij deze muziek zo maar gebruiken in een zaal met duizenden mensen?

Een Complete rock en roll hall of fame verzet zich inmiddels tegen muziekgebruik door politici. Ik noem Adele, Neil Young, Rihanna, Queen, de Rolling Stones, Pharrell Williams, Aerosmith, de erven Tom Petty, onze eigen Henk Westbroek.... In Amerika hebben we te maken met Federal law en met state law zoals dat van Delaware, Louisiana, Texas of California. We moeten bij het begin beginnen om deze auteursrechtelijke puzzel op te lossen. De componisten, soms ook artiesten die zelf liedjes schrijven, hebben hun werken via een exploitatiecontract bij collectieve rechtenclubs zoals Buma en Ascap in beheer gegeven. Een zaal, festival of politieke rally kan bij die rechteninstanties een licentie krijgen. De Trump Campain heeft een Political Entities License voor de hele ASCAP/BMI catalogus. Er is echter een escape voor de artiest. Als zij niet willen dat hun muziek wordt gebruikt in een dergelijke campagne, kunnen zij hun muziek- als uitzondering- laten verwijderen van die licentie. Het bezwaar van de artiest gaat boven licentie van de zaal of de campagne met ASCAP/BMI om de catalogus voor publiek te mogen draaien tijdens concerten en events. Artiesten kiezen nu voor deze route om muziekgebruik door Trump toch te kunnen verbieden.

Kan een artiest zo maar zeggen deze muziek mag je niet meer gebruiken?

De artiest heeft een verbodsrecht. Ook heeft hij of zij morele rechten oftewel persoonlijkheidsrechten, in Nederland op basis van art. 25 Auteurswet. Die rechten kunnen zich er ook tegen verzetten dat een werk binnen de context van een bepaalde geloofsovertuiging wordt geplaatst, of als achtergrondmuziek bij een commercial voor wapenhandelaars wordt gebruikt, in een campagne van een politieke partij wordt vertoond met wiens politieke gedachtegoed de auteur het wellicht niet eens is, of wordt gebruikt in een extreem gewelddadige game danwel wordt gesynchroniseerd met onzedelijk filmmateriaal.

Maakt het nog uit hoe oud een liedje is?

Ja dat is van belang. Publiek domein werken mogen worden gebruikt zonder licentie, mits de master ook publiek domein is. Ook in een muziekapp, online platform of videogame. Die termijnen zijn in Europa 70 jaar na overlijden van de langstlevende auteur, of 70 jaar na release album bij de naburige rechten.

Mag Trump bijvoorbeeld wel altijd een stuk van Bach gebruiken?

De originele compositie wel want die is publiek domein – de audiofile, wav, of mp3 niet want die is vaak nog beschermd. Daar zitten nog masterrechten op.

Bij de artiesten die ik net liet horen zit ook een nummer van Tom Petty, die is in 2017 overleden, hoe zit het zijn muziek, want zijn familie die is er dus niet blij mee. Maar hebben ze een poot om op te staan?

Ja, de nabestaanden beheren de erfenis. De laatste stand van zaken is dat zowel de Rolling Stones als de muziek van Tom Petty op de Ascap/BMI uitzonderingslijst staan met nummers die niet door de Trum campagne mogen worden gebruikt. Ik verwacht dat vele andere artiesten en auteurs op korte termijn zullen volgen. Ascap/BMI beheert ruim 26 miljoen nummers, dus dan blijft er in theorie weinig over om nog te draaien tijdens zo’n politieke bijeenkomst.

Speelt dat in Nederland ook zo? Als Jesse Klaver een lied van Marco Borsato bijvoorbeeld wil gebruiken tijdens een speech in een zaal, moet hij dan officieel gezien toestemming vragen aan hem?

Nee, de zaal heeft doorgaans al een combi licentie van Buma/Stemra en Sena. John Ewbank is overigens de auteur van de meeste Borsato hits en vaak ook nog de audioproducent dus John bezit de morele rechten. Ze kunnen, eventueel samen met hun platenlabel en publisher, zoals Universal, Sony, Warner, Kobalt, Cloud9, Pennies from Heaven of CTM, zelf of bij monde van Buma/Stemra kenbaar maken dat ze op basis van art. 25 Auteurswet willen verbieden dat de muziek wordt gebruikt in Groenlinks campagnes – verbodsrecht samen met moreel recht gaat hier boven de algemene licentie van de zaal. Als Groenlinks een filmpje wil maken voor op televisie of een radiocommercial in politieke zendtijd waarin dit nummer wordt gespeeld, hebben ze een sync licentie nodig. Voor synchronisatie met beeld is afzonderlijke toestemming nodig van alle rechthebbenden en die kan dan gewoon van te voren, ex ante, worden geweigerd. Bij het morele rechten verhaal en bij President Trump gaat het om achteraf (ex post) verbieden, via de ASCAP/BMI uitzondering-op-de-licentie route. Of de President zich hiervan, en van eventuele terechte miljoenenclaims (in Amerika kennen we statutory damages voor infringement van reproduction rights) iets gaat aantrekken is een tweede.

Muziek als politiek instrument

Muziek is een sterk politiek instrument: de miljoenen fans van de artiesten die zich tegen Trump verzetten zijn ook de kiezers die uitmaken of hij wordt verkozen voor een tweede termijn of niet. Dus ik denk dat hij eieren voor zijn geld zal kiezen.

We kennen in Nederland gelukkig de in onze Grondwet verankerde vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van politieke overtuiging. Toch kunnen auteurs slash artiesten zich bij bepaalde politieke stromingen niet zo lekker voelen... Op grond van hun morele rechten kunnen zij alsnog muziekgebruik verbieden, bij monde van hun collectieve rechtenorganisatie zoals Buma/Stemra, Sabam, SACEM, GEMA of ASCAP/BMI. Met die instanties hebben auteurs immers een exploitatiecontract gesloten. Dus die moeten opkomen voor de belangen van de componist en de tekstschrijver.

Waar je ook regelmatig over hoort is de term plagiaat, waar staat deze term juridisch gezien voor?

Er is sprake van muziekplagiaat wanneer een liedje een gedeelte van de akkoorden of de tekst overneemt van een ander muziekstuk, waarop auteursrechten rusten.

Wat gebeurt er als iemand vindt dat het plagiaat is? Stap je dan automatisch naar de rechter?

Je kunt eerst naar de vaste Commissie Plagiaat van de Buma gaan. Het voeren van een plethora aan rechtszaken over plagiaatclaims heeft een potentieel chilling effect op de platenindustrie. Bij muziekplagiaat gaat het om auteursrechten, bij samples om naburige rechten of masterrechten. Rechten op samples oftewel geluidsfragmentjes dus. Veel nummers uit de dancescene lijken op elkaar omdat veel producers gebruik maken van dezelfde samplepacks. Ik ben geen copyright maximalist en vind dat er vrijheid van expressie moet zijn, naast bescherming van auteursrecht. De vrijheid van expressie is een grondrecht, een mensenrecht. Intellectuele eigendomsrechten zijn niet absoluut.

Als luisteraar van 3FM kun je op dit moment gewoon gratis naar 3FM luisteren, hoe betalen wij eigenlijk onze muziekrechten?

Ja er zijn licenties gesloten tussen 3FM en de CBO’s om te mogen uitzenden – zoals Radio Veronica die in zijn beginperiode als piraten zender bijvoorbeeld niet had. Daarnaast sturen jullie speellijsten van elke uitzending naar Buma/Stemra en Sena, en die betalen op basis daarvan het geld uit aan de auteurs, mede op basis van het aantal kijkers en luisteraars van een programma. Op grond van een staffel met hogere of lagere bedragen per minuut, voor regionale en landelijke zenders. Dus als je een auteur een groot financieel plezier wil doen als DJ dan draai je vaak diens muziek in jouw programma. Zelf hebben jullie ook naburige rechten op je programma – zo heb jij je naburige rechten waarschijnlijk in je arbeidscontract overgedragen aan BNN/Vara – we kunnen het even checken!

Vroeger kocht je een mp3tje of misschien wel een single tegenwoordig heb je een abonnement op Deezer of Spotify, hoe is het daar geregeld met de rechten?

Deze online streamingdiensten hebben licenties gesloten met de grote platenlabels en publishers zoals Universal, Sony en Warner alsook met de Buma/Stemra en hun zusterorganisaties wereldwijd. Lees er meer over in dit artikel: https://www.musicajuridica.nl/blog/2014/06/het-verdienmodel-van-online-muziekdiensten.html

In 2018 heeft u in een interview gezegd dat platenmaatschappijen eigenlijk meer aan deze streamingsdiensten verdienen dan de artiesten. Hoe zit dat precies?

Dit hangt van de inhoud van de ondertekende contracten af! Als daar eerlijke percentages in staan is het goed. Het is niet onbeleefd om hier van te voren stevig over te onderhandelen met het platenlabel. Ook al ben je als beginnend artiest wellicht blij met elk aanbod en daardoor geneigd overal akkoord mee te gaan. Dat is niet nodig – vraag altijd om bedenktijd en schakel een gespecialiseerd jurist of advocaat muziekrecht in.

Interview 14 juli 2020 bij RTL Nieuws over Efteling muziek en componist Hartveldt

Zie tenslotte ook dit interview van 14 juli 2020 bij RTL Nieuws over Efteling muziek. Over vergoedingen van de juiste partij voor de juiste rechtenlaag. Aandacht voor de licentie tussen Buma/Stemra en de Efteling, nakoming van het exploitatiecontract tussen componist Hartveldt en Buma/Stemra en afspraken over de geldstromen in het opdrachtmuziekcontract tussen Efteling en de componist/producent. Ook aandacht voor speellijsten, traceerbaarheid en bijstand van een gespecialiseerd jurist auteursrecht gedurende contractonderhandelingen.

De rechter vond vandaag -naast een oordeel over deugdelijkheid van collectief beheer van muziekauteursrechten- in deze componistenvriendelijke uitspraak ruimte voor een opinie over de hoogte van de billijke vergoeding voor deze luisterenswaardige muziek. Het hof heeft in casu - en anders dan de rechtbank - de componist in het gelijk gesteld. Vergoeding wordt met gedeeltelijke terugwerkende kracht aangepast.