Blockchain in de picture

Tobias Veldkamp (1)

Steeds vaker wordt er gesproken over het nog betrekkelijk onbekende en met veel mysterie omklede fenomeen ‘blockchain’. In het milieu waar muziek en recht samenkomen hoort men herhaaldelijk geluiden dat deze technologie een revolutie in de muziekindustrie teweeg kan gaan brengen. Er is inmiddels al mee geëxperimenteerd door artiesten als Imogen Heap en DJ Hardwell.

Ook op Eurosonic-Noorderslag 2017 stond blockchain in de picture. Afgelopen januari won GUTS - een startup die met behulp van blockchain-technologie een SMART-ticketing systeem uitrolt dat zwarthandel en fraude met concertkaartjes onmogelijk maakt - de prestigieuze Buma Meets Tech Award.

Maar wat is deze blockchain-technologie? Wat zou het kunnen betekenen voor de muziekbranche en wat is er zo revolutionair aan? We zetten het hieronder voor u op een rij.

Wat is blockchain?

Blockchain is een manier om gegevens vast te leggen. Blockchain-technologie is een complexe datastructuur die functioneert als een openbaar grootboek. Het blockchain-systeem wordt beschouwd als de volgende generatie databank. Als ‘peer-to-peer’-netwerk bestaat er geen centrale instantie of eigenaar, net zoals bij het internet. Het is een marktplaats waarop alles kan worden verhandeld en waarover gebruikers van blockchain-technologie gezamenlijk controle kunnen uitoefenen. Het is een gedecentraliseerde infrastructuur die bestaat uit ketens (chains) van gegevens en transacties.

Transactieketens

Die transactieketens zijn te omschrijven als lijsten van gegevens, die als een soort spreadsheet of grootboek voor alle gebruikers zichtbaar zijn. Alle wijzigingen in het grootboek zijn direct zichtbaar voor alle gebruikers. Ze zijn transparant. Bestaande gegevenslijsten kunnen niet worden aangepast; er kunnen alleen nieuwe worden toegevoegd. Dat houdt in dat balansmutaties niet als zodanig zijn te verwerken - nieuwe transacties kunnen simpelweg worden toegevoegd.

Koop en verkoop van content

De transactie van de koop van content kan door de gebruiker naar wens worden ingevuld. De verkoper kan dus bepalen hoe en over wie de opbrengst wordt verdeeld, direct en zonder tussenpersonen. De transacties zijn zoals gezegd volledig transparant, net zoals bij de bitcoin-technologie. Bovendien is de content uniek, waardoor eenvoudig te herleiden is waarvan deze afkomstig is.

Smart Contracts

De gebruiker van het blockchain-systeem kan de kenmerken van de transactie aanpassen zodat bepaalde contractuele aspecten automatisch - softwarematig - worden geregeld. Omdat contractuele aspecten complex van aard kunnen zijn, bestaan er platforms en softwareprogramma’s, zoals de zogenaamde ‘Smart Contracts’, die standaardprotocollen bieden. Een Smart Contract moet met andere woorden de logica van een traditionele overeenkomst emuleren.

Taak voor juristen en advocaten

Uiteraard ligt er een taak voor juristen en advocaten om erop toe te zien dat een slim contract dat is of zal worden vastgelegd in een blockchain op de juiste wijze is geprogrammeerd, dan wel dat de vooraf opgestelde afspraken ‘de lading dekken’. Zodat de transactieverwerking correct verloopt.

Cryptocurrency en bitcoins

Bij wijze van digitale munteenheid kan er gebruik worden gemaakt van een ‘cryptocurrency’. De rechthebbenden kunnen dan op de door de gebruiker gewenste manier (vergelijk ook crypto-equity) uitbetaald worden. De eerste wereldwijde toepassing van de blockchain is ook de meest bekende cryptocurrency: de bitcoin. Een andere in Nederland bekende digitale munteenheid is de Gulden.

Wat kan blockchain betekenen voor de muziekindustrie?

In de financiële sector zijn verschillende partijen al bezig met blockchain, waaronder vermogensbeheerders en kapitaalverstrekkers. Ook in de muziekindustrie kan dit digitale grootboeksysteem een hervormende rol gaan spelen. Het gaat hierbij met name om de uitkering van royalty’s aan de rechthebbenden van muziekwerken.

Royaltybetaling aan rechthebbenden van muziekwerken

Hoe gaat een en ander dan in zijn werk? De content van een transactie in de blokketen kan naar wens worden ingevuld. De transactie kan bijvoorbeeld gaan om het gebruik of de verkoop van een muziekwerk. De track wordt dan aan de wereldwijd toegankelijke database toegevoegd, vergezeld met alle benodigde informatie met betrekking tot rechthebbenden.

Aan het liedje kan een bepaalde waarde worden toegevoegd, zodat derden voor het gebruik ervan kunnen betalen. Op deze wijze krijgt royaltybetaling aan de juiste rechthebbenden van muziekwerken vorm.

Transparantie in de exploitatie van muziek

Vanwege de transparantie van het systeem is direct volledig duidelijk door wie de track wordt gebruikt en aan wie de vergoeding toekomt. Dat betekent dus dat zodra een muziekstuk aan de database is toegevoegd, voor iedereen inzichtelijk is wie de rechthebbenden daarop zijn en hoe frequent en door wie ernaar wordt geluisterd.

Een zo uitgebreid mogelijke toepassing van blockchain-technologie kan de exploitatie en verkoop van muziek voorzien van broodnodige doorzichtigheid en duidelijkheid.

Hoe is royaltyverdeling op dit moment geregeld in de muziekindustrie?

In een notendop is royaltyverdeling, ingevolge de huidige wet- en regelgeving, zo geregeld dat collectieve beheersorganisaties (CBO’s) bemiddelen tussen muzikanten en muziekgebruikers. In Nederland gaat Buma/Stemra over auteursrechten – de rechten van de componist, tekstschrijver en de uitgever op het muziekwerk – en Sena over naburige rechten – de rechten van de uitvoerende artiest en de fonogrammenproducent op de uitvoering en de opname. De muziekgebruiker betaalt voor de muziekrechten aan de CBO’s, die vervolgens weer uitbetalen aan de rechthebbenden. Dit laatste noemen we repartitie.

Contractuele verhoudingen vaak complex

Het repartitiesysteem van de rechtenorganisaties lijkt op het eerste gezicht vrij waterdicht: het gros van de rechthebbenden is aangesloten bij CBO’s, alle informatie met betrekking tot hun muziek is helder opgeslagen en belanghebbenden krijgen betaald waar ze recht op hebben. Zo utopisch is de werkelijkheid inzake het systeem van rechtenverdeling en de uitbetaling van vergoedingen voor muziekrechten echter niet.

Dit heeft mede te maken met de verschillende te onderscheiden rechtenlagen, met het aantal rechthebbenden op een song en met onduidelijkheid over de exacte (en meest recente) contractuele verhoudingen.

Betaling laat vaak lang op zich wachten

Van een deel van gespeelde, gedraaide of gesyncte muziek is onduidelijk hoe de contractuele verhoudingen liggen ten aanzien van uit te keren audiogelden en veel muziekgebruik geschiedt ‘onder de radar’ en blijft derhalve onbetaald aan en door de CBO’s. Ook ligt de frequentie van de betaling tamelijk laag. Betaling is niet a la minute, zoals bij blockchain-technologie wel het geval zal zijn.

Hoe kan blockchain nu revolutionair zijn voor muzikanten?

Als alle muzikanten, auteurs, uitgeverijen en platenlabels hun muziek in de blockchain-database zouden opnemen, is het al vanaf het uitbrengen van het muziekwerk duidelijk wie recht heeft op welk deel van de vergoedingen. Ook is, als de exploitatie van de muziek uitsluitend via blockchain geschiedt, elk gebruik van muziek en elke transactie helder en transparant. De rechthebbenden kunnen dan direct krijgen waar ze recht op hebben.

Downloads en streams uit Spotify en Apple Music

Hetzelfde geldt voor zaken als royalty uitbetaling door een platenlabel aan een artiest of band inzake downloads en streams uit Spotify en Apple Music, of voor een managers cut of booking fee bij een live optreden. Bij dit alles kan blockchain een revolutionaire rol spelen.

Blokketen-technologie marginaliseert de rol van CBO’s

De rol van CBO’s in de muziekindustrie bij grootschalig gebruik van blokketentransacties in zekere zin overbodig worden, of in elk geval in essentie flink krimpen. Dat komt doordat CBO’s momenteel de tussenpersonen zijn in veel transacties van het muziekgebruik. Als dat, door middel van blokketen-technologie, direct en dus zonder tussenkomst kan gaan, wordt het nut van CBO’s marginaal.

Artiesten, DJ’s en muzikanten zijn enthousiast

Het is om die reden niet de zijde van de CBO’s vanuit waar veel sympathie voor deze nieuwe technologie te beluisteren valt. Enthousiasme voor Smart Contracts en cryptocurrency komt juist uit de hoek van artiesten, DJ’s en muzikanten. Die zijn immers al decennia lang op zoek naar een nieuw, eerlijk en levensvatbaar verdienmodel voor de muziekindustrie.

Exploitatie van intellectueel eigendom

Zoals hierboven gezien kan blockchain-technologie een transparanter systeem bieden, alsook een hogere frequentie aan betalingen. Niet iedereen binnen de muziekbusiness is evenwel gebaat bij transparantie. Daarbij hebben we bij de exploitatie van intellectueel eigendom nu eenmaal te maken met uiteenlopende belangenposities. Er zullen daarom altijd tegenstanders zijn van de invoering van een dergelijk alternatief systeem.

Fairtrade muziekexploitatie

Er zijn momenteel veel mensen in het muziekwezen die vertrouwen hebben in blockchain en al enige tijd pleiten voor toepassing van deze vernieuwende technologie. Vooraan in de mars loopt muzikant Benji Rogers. Al een paar jaar zet hij zich in om de blokketens in de muzieksector te incorporeren. Hij strijdt voor fairtrade muziekexploitatie en is van mening dat blockchain-technologie bij uitstek het geschikte middel is om dat te bereiken.

Blockchain: hype of grote ommekeer?

Blockchain kan inderdaad veel gaan betekenen voor de muziekwereld. Het heeft als opkomende technologie gewoonweg veel potentie. Uiteraard moet er daarnaast nog veel gebeuren voordat deze compleet nieuwe manier van werken en denken door de gehele muziekindustrie zal worden omarmd.

Toch lijkt het erop dat blockchain-technologie niet slechts een hype is, maar wel degelijk een grote ommekeer kan betekenen op het gebied van muziekexploitatie. In de financiële sector speelt de technologie inmiddels al een rol, dus waarom zou de muziekbranche achterblijven in een, volgens velen, achterhaald, ouderwets en ondoorzichtig systeem?

Nieuw verdienmodel voor de muziekbranche

De toekomst zal uitwijzen of de blockchain-beweging, onder leiding van Benji Rogers en Imogen Heap, daadwerkelijk een (r)evolutie teweeg gaat brengen in de muziekindustrie. Zijn blokketens de Heilige Graal waar de sector zo naarstig naar zoekt? In de queeste naar een nieuw, transparant verdienmodel maakt blockchain mijns inziens een goede kans.

(1) Gastblog in het kader van het Studentenreeksje Intellectueel Eigendomsrecht, onder redactie van MusicaJuridica