Royalties uit auteursrechten en merkenrechten

Elk jaar publiceert Forbes een lijstje met de rijkste overleden beroemdheden. BNR Nieuwsradio Ochtendspits interviewde mr. Mauritz Kop van MuziekenRecht.nl op 8 november 2018 over het hoe en waarom van het geld dat dode artiesten nog altijd verdienen. In onderstaande player de audiofile van dit vraaggesprek.

1. De dode zanger Elvis Presley verdiende vorig jaar 30,1 miljoen euro. Komt al dat geld alleen voort uit royalty’s?

Het geld dat overleden beroemdheden verdienen komt voort uit auteursrechten en naburige rechten oftewel royalty’s én door merkrechten en handelsnaamrechten. We hebben het hier over intellectueel eigendom. Denk aan merchandise van de artiest als merk, zoals parfum van Elizabeth Taylor of petjes met Tupac Shakur. Of auteursrechten op een boek van Albert Einstein, of een woordmerk op zijn naam. Maar ook uit alle films waarin Elvis speelde. Daar komen nog steeds royalty’s uit voort, vanwege de openbaring en verveelvoudiging van die films op internet en televisie.

2. Hoe zit het met auteursrechten, filmrechten en merkrechten?

De auteursrechten op werken zoals muziek of boeken gelden tot 70 jaar na de dood van de maker, daarna komen ze in het publiek domein. In het geval van Elvis naar Nederlands recht tot het jaar 2048, in het geval van David Bowie tot 2087. Heel lang dus. Bij film geldt de wettelijke beschermingsduur doorgaans tot 50 jaar na release van de film. Filmrechten spelen soms dus ook een rol bij de postume inkomsten van celebrities. De merkrechten aan de andere kant gelden 10 jaar en moeten daarna worden verlengd, maar u kunt tot in de eeuwigheid blijven verlengen.

3. Waar gaat al dat geld heen? Alleen nabestaanden of ook de platenmaatschappij?

Dat hangt af van de muziekcontracten die er zijn gesloten, daarnaast van de inhoud van de testamenten en tenslotte van de vraag welke wetgeving er van toepassing is op een bepaalde situatie. Normaal gesproken zowel de nabestaanden als het platenlabel als de uitgeverij en eventueel nog een manager. Verschillende partijen dus.

Bepaalde geldstromen lopen via collectieve rechtenorganisaties zoals Buma/Stemra en Sena (Ascap/BMI en SoundExchange in Amerika).

4. Naast documentaires worden er nog steeds albums uitgebracht, concerten gegeven, merchandise verkocht etc. Hoe komt het dat een bedrijf over de exploitatierechten beschikt van een bekend persoon of artiest, zelfs na diens overlijden? Staat dat in een contract, dat je als artiest tekent?

Ofwel exploitatie vloeit voort uit contracten die tijdens het leven van de artiest zijn gesloten met bijvoorbeeld een record label of een publisher en waarin staat dat deze ook gelden ten gunste van de nabestaanden, dus dat het contract niet eindigt bij overlijden.

Ofwel de wettige erfgenamen zelf hebben nieuwe, postume contracten gesloten over het synchroniseren van muziek in een documentaire, videogame of een tv reclame, of voor de release van een nieuw album of anthologie. Dit laatste zagen we bijvoorbeeld bij Prince en bij Johnny Hallyday.

5. Sommige mensen zeggen dat de beste carrièrekeuze die een artiest kan maken, is om te overlijden. Verdien je na je dood echt meer als artiest?

Dode artiesten kunnen zelf geen geld meer verdienen omdat ze zijn overleden…

Het is een beetje cynisch om te zeggen maar misschien geldt dit wat betreft carrièrekeuze puur financieel tot op zekere hoogte voor artiesten zoals Kurt Cobain en Jim Morrison. Direct na overlijden zien we altijd een piek in het geld dat er wordt gegenereerd door exploitatie van de rechten ten behoeve van de verschillende rechthebbende partijen.

Dit gezegde geldt in mindere mate voor Elvis en Michael Jackson want die zijn ouder geworden en hebben meer tijd gehad om veel geld te verdienen als uitvoerend kunstenaar, met optredens en filmrollen. De geldstroom uit optredens droogt op na overlijden.

Artiesten tot leven wekken door Pepper’s Ghost hologram

Een uitzondering hierop vormt het opnieuw tot leven wekken van artiesten op het podium door een hologram. Zoals dat met André Hazes gebeurde en met Tupac Shakur. We noemen die techniek Pepper’s Ghost. Met zo’n hologram van de digitale overleden artiest kun je dan een duet zingen. Nieuw repertoire uitbrengen zal uiteraard lastiger worden. Maar misschien wordt ook dat in de toekomst wel mogelijk, met behulp van virtual reality en kunstmatige intelligentie.