Coversongs: heb ik toestemming nodig?

Deze blog is tot stand gekomen naar aanleiding van een recent interview bij RTL Z dat wij gaven over coversongs. Hieronder een link naar het betreffende vraaggesprek inzake coveren en bewerken van bestaande liedjes.

1. Mag dat zo maar, een bestaand liedje coveren?

Voor het opnemen of uitvoeren van de akkoorden, zanglijn en liedtekst van een bestaand liedje waarop nog auteursrechten rusten is er altijd toestemming nodig van alle betrokken rechthebbenden. Dat zijn de componist, tekstdichter en de uitgever. Voorafgaande toestemming bij het coveren of vertalen van een bestaand liedje is de hoofdregel. Dit volgt uit de Auteurswet. Hoe die toestemming in de praktijk precies tot stand komt, en of die individueel of collectief wordt gegeven, is vers twee.

2. Kan ik die cover vervolgens op Spotify zetten?

Spotify heeft in Nederland afspraken met Buma/Stemra en met publishers gemaakt over covers. Het moet dan wel een 1 op 1, 100% dezelfde versie zijn. Deze afspraken, met een moeilijk woord licenties, maken het mogelijk dat artiesten een cover van een bekend popliedje op Spotify zetten, zonder dat zij daarvoor van te voren toestemming hoeven te vragen aan de componist en de tekstdichter. Die toestemming is namelijk al collectief gegeven, ofwel door de collectieve rechtenorganisatie van de auteurs, ofwel door hun uitgeverijen.

Artiesten moeten dan wel bij het uploaden van de track aangeven wie de oorspronkelijke bedenkers zijn van een liedje. Zodat die bedenkers geld ontvangen voor hun auteursrechten. Dat is een gedeelte van de streaminginkomsten uit Spotify. De coverende artiest heeft met andere woorden beperkte exploitatierechten.

3. Is dit systeem waterdicht? Wat zegt de Auteurswet hierover?

Nee, dit systeem is niet 100% waterdicht. Er zijn namelijk gevallen die niet onder collectieve rechteninstanties of publishers vallen. Dat compliceert de zaak. Met zogenaamde indies is het verstandig om toch direct afspraken te maken over het opnemen, uitvoeren en verkopen van een 1 op 1 cover. Dat voorkomt problemen en een mogelijke schadeclaim achteraf. De Auteurswet vereist namelijk gewoon toestemming voor het gebruik van andermans creaties, hoe hier ook in de praktijk vorm aan wordt gegeven.

4. Wat adviseert u artiesten die een coversong willen uitbrengen?

Het meest safe voor coverbands of coverende artiesten is om de rechthebbenden op te sporen. Probeer zowel de artiest, het platenlabel als de publisher te bereiken. Soms zijn de rechthebbenden echter onvindbaar of reageren ze niet. In dat geval contact opnemen met Buma/Stemra. Die vragen vervolgens of het om een 1 op 1 cover gaat, maar kunnen wellicht ook bemiddelen als het om een bewerking of vertaling gaat.

5. En de bestaande songtekst daarbij overnemen?

Als we het hebben over het door Buma/Stemra beheerde wereldrepertoire dan is het antwoord:

Er zijn verschillende scenario’s. : )

• a. 1 op 1 tekst overnemen kan zonder expliciete individuele toestemming, die is immers al collectief gegeven.
• b. Geheel nieuwe songtekst op bestaand lied: geen toestemming
• c. Bewerking van bestaande tekst: voorafgaande expliciete, separate toestemming van de tekstschrijver(s) of diens uitgever. Dit valt maw niet onder de collectieve licentie.
• d. Vertaling: idem als c.

In alle 4 de scenario’s deelt de bewerker/vertaler niet mee met de auteursrechtelijke inkomsten, behalve indien daarover aanvullende schriftelijke afspraken zijn gemaakt in een muziekcontract.

In het geval van Bløf (de hit Zoutelande is een cover/bewerking van het nummer Frankfurt Oder van de Duitse band Bosse) zijn er ongetwijfeld schriftelijke afspraken gemaakt tussen hun management of uitgever en de makers van het ‘origineel’. Daarover is vervolgens – als het goed is - ook Buma/Stemra geïnformeerd, zodat deze instantie precies weet waar het geld naartoe moet. Moet dat naar Duitsland dan wordt ook Gema genotifiëerd.

6. En wie moet waarvoor betaald worden? Krijgen de coverende artiest en de eigenaar van de opname ook geld van Buma/Stemra en Sena?

Daarover zullen de meningen wellicht uiteenlopen… We hebben in het muziekrecht te maken met een regenboog aan rechtenlagen en een myriade aan rechthebbende partijen. Binnen het bestek van dit artikelonderwerp: de oorspronkelijke auteur en diens uitgeverij zullen altijd de auteursrechtenvergoedingen via Buma/Stemra ontvangen. Degene die covert zal niet zo snel auteursrechten krijgen op diens interpretatie: die artiest maakt immers geen origineel werk. Slechts een adaptatie. Originaliteit en creativiteit zijn belangrijke uitgangspunten van de Auteurswet.

Hoogstens kan de vertaler of bewerker een autorisatie overeenkomen met de platenmaatschappij of de muziekuitgever van de oorspronkelijke artiest. In bepaalde gevallen kan er dan 16,66% van de Buma/Stemra inkomsten inzake de auteursrechten aan de bewerker worden gereparteerd: die is immers ook creatief geweest en heeft tijd en geld geïnvesteerd in de bewerking, het arrangement of de vertaling van het origineel.

De normale verdeling van de royalty's in Nederland is 2/3e voor de auteurs en 1/3e voor de uitgever. Bij een Anglo-Saksische verdeling is dit 50/50 tussen componist/tekstschrijver en publisher. Soms wijken de percentages af. Voorbeelden daarvan zijn een co-publishingdeal of een kick-back regeling.

Daarnaast kan de eigenaar van de opname eventueel audiogelden van Spotify ontvangen. Bij een cd opname of vinyl release ook nog van Sena inzake de naburige rechten.

7. Wat ons deed herinneren aan de kwestie tussen Jeroen van der Boom en Claudia de Breij over het liedje Mag ik dan bij jou. Heb je als artiest bijvoorbeeld ook de mogelijkheid om een cover of bewerking te weigeren?

Als Claudia het nummer zelf heeft geschreven kan zij het in principe weigeren. Zij heeft een wettelijk verbodsrecht. In de praktijk gaat dat makkelijker bij een bewerking, zoals we zagen bij de scenario’s van vraag 5. Heeft zij een tekstdichter of songwriter in de arm genomen dan kan die persoon (ook) weigeren. Hebben de auteurs hun rechten overgedragen aan een publisher dan kan die weigeren. Zeker als het om een vertaling of bewerking gaat. Het gaat er dus om waar de rechten precies liggen en om welk soort cover het gaat.

8. Levert die cover van Jeroen nog wat op voor Claudia?

Ik denk dat Claudia heel wijs heeft gedacht: iedere keer als Jeroen dat nummer zingt, als hij het verkoopt of als zijn cover onder een tv-commercial wordt gezet dan krijg ik van Buma/Stemra geld. Het was wel beleefd en netjes geweest om eerst even bij Claudia te informeren naar toestemming en de ins en outs even op papier te zetten. Maar voor hetzelfde geld heeft Jeroen daar helemaal niet bij stil gestaan, was het een misverstand of zou zijn management het regelen, dat weten we niet. Of, niemand weet echt of er nou toestemming nodig is of niet, en hoopt gewoon dat het goed gaat. Het conflict over de muziekrechten is in ieder geval opgelost.

9. En wanneer is er sprake van een bewerking, alleen bij een vertaling?

Een bewerking zit in tussen 1 op 1 overnemen en een compleet nieuwe tekst maken. Enkele aanpassingen valt er ook onder. Een vertaling wordt gelijk gesteld met een bewerking. Een rechter kan dit aan de hand van een toetsingskader bepalen. Buma/Stemra gebruikt gezond verstand en kijkt naar overeenkomsten en verschillen.

10. En stel, je komt er als artiest of componist achter dat aan de andere kant van de wereld een bewerking is gemaakt van jouw liedje. Wat moet je dan doen en waar heb je dan recht op?

Dan moet je een kosten/baten afweging maken. Rechtszaken over intellectuele eigendomsrechten zijn duur, zeker met een internationale component of in een vreemd rechtsstelsel. In ieder geval moet jouw naam als originele artiest danwel songwriter worden vermeld.

In Nederland zou je Spotify NL kunnen verzoeken om een blokkade. Of een notice en takedown op SoundCloud. Ook wijs je Buma/Stemra op het bestaan van de cover. Die kan dan weer met haar zusterorganisaties in de weer zodat de auteursrechtenvergoeding bij de juiste mensen terecht komt.

Wordt een 1 op 1 cover met dezelfde liedtekst niet als cover gepresenteerd dan is het regelrecht plagiaat.

11. Of je hebt toestemming gegeven voor een cover, maar dan blijkt het op een manier te worden gebruikt waar je als artiest of auteur niet op zit te wachten. Valt er dan nog wat aan te doen?

Je hebt als auteur in Nederland en de rest van Europa een aantal onvervreemdbare persoonlijkheidsrechten. Die rechten geven je de mogelijkheid om op te treden tegen verminking van je werk. Maar ook gebruik in een context waarbij jij je niet goed voelt. Denk aan politieke stromingen of geloofsovertuigingen die niet helemaal in je straatje passen, of waarmee je het gewoonweg flagrant oneens bent. We zagen dat enkele jaren gelden nog tijdens de verkiezingscampagne van de Amerikaanse President.

Een goede publisher of manager kan dan voor je in de bres springen. De vraag is natuurlijk altijd wat dat uithaalt, want gelijk hebben en in je recht staan is wat anders dan gelijk krijgen. Ook een gespecialiseerde jurist of advocaat kan sommatiebrieven gaan sturen, dat is een wat zwaarder middel (en een totaal andere vibe).